نویسنده:
- محمد آتشین بار (محقق پسادکتری، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا)
- احمد ندایی فرد (دانشیار گروه طراحی صنعتی، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا)
در جامعه رشدنایافته اواخر قاجار، رویکرد تجلیل از فرهنگ و تمدن ایران باستان منشا تحولات شهری شد تا آن جا که ملی گرایی پهلوی اول، به مثابه بنیان فکری حاکمیت در راس فعالیت‌های توسعه‌ای قرار گرفت. دگرگونی‌های اجتماعی، اقتصادی و فنی هم زمان با دیدار دولت مردان و روشنفکران و دانش آموختگان از اروپا جنبشی را در شهرسازی ایران رقم زد که بیش از همه کوچه و گذرها را متأثر نمود و احداث «خیابان» به عنوان محور توسعه شهر با الگوی خطوط راست در دستور کار قرار گرفت۔ ادامه این سیاست در شهر طی دو دهه، منشا تغییرات بسیاری شد و زیبایی‌شناسی خیابان‌ها را نیز از یک امر حاشیه‌ای به یک امر محوری تبدیل نمود۔ جلوه‌های این تغییر در ادراک مخاطب از خیابان در دوره پهلوی اول تاثیر بسزایی داشت که تا امروز نیز اثرات آن باقی است۔ خیابان لاله زار در اواخر قاجار و دوره پهلوی اول از خیابان‌های اصلی در مرکز شهر تهران شمرده می‌شد و مورد توجه حاکمیت بود۔ این مقاله با هدف یافتن روابط حاکم در تدوین سیاست‌های زیبایی‌شناسی احداث خیابان‌های دوره پهلوی اول و طرح پرسش درخصوص «معیارهای زیبایی‌شناسی خیابان‌های پهلوی» به ارزیابی این معیارها در خیابان لاله زار می‌پردازد۔ روش پژوهش تحلیل تاریخی است و قوانین شهری مرتبط با احداث خیابان در دوره پهلوی اول مهم‌ترین منبع تحلیل تلقی می‌شود۔ تبیین معیارهای زیبایی‌شناسی خیابان اولین گام پژوهش است؛ در گام بعدی، این معیارها در خیابان لاله زار به مثابه نمونه یک خیابان توسعه یافته در آن دوره تحلیل می‌شود۔ هندسه و ابعاد تجسمی، دو محور اصلی زیبایی‌شناسی خیابان در دوره پهلوی اول هستند که ادراک مخاطب را از خیابان به یک فضای هنری سوق می‌دهند۔ نگاه زیبایی شناسانه به خیابان به مثابه یک اثر هنری در دوره پهلوی اول از نتایج اصلی پژوهش است۔
