شاید کمتر کسی در وهله نخست بتواند میان خیابان لاله‌زار و مطبوعات نسبت پایدار و معناداری برقرار کند. لاله‌زار همواره برای ما ایرانی‌ها معادل نمایش، سینما، موسیقی و این اواخر صنایع الکترونیک و لوستر بوده و به این تناسب ذهنی عادت کرده‌ایم. اما به نظر باید در این تصور تجدید نظر کرده و به هم‌نشینی این خیابان با بخش مهمی از تاریخ دو سده گذشته توجه بیشتری داشته باشیم.
در خیابان لاله‌زار و پهنه‌های مجاور آن در محدوده تاریخی اواخر سده سیزدهم تا اواسط دهه ۱۳۴۰ بیش از ۱۵۰ عنوان روزنامه، هفته‌نامه، ماهنامه و فصلنامه استقرار داشتند که برخی از آنها از جمله مهم‌ترین نشریات تاریخ اجتماعی و سیاسی کشور می‌باشند. این میزان از توجه صاحبان رسانه به این پهنه تاریخی جدا از مرکزیتی که این خیابان در دوران اوج خود از آن برخوردار بود، دلایل دیگری نیز دارد که از جمله آنها بایستی به تحولاتی اشاره کرد که لاله‌زار در هر یک از آنها تاثیرگذار بود. این خیابان مدرن به دلیل تفاوت و تمایزهایش با سایر خیابان‌های تهران مرکز تردد روشنفکران، هنرمندان، دانشجویان و طبقه متوسط شهری بود. همان‌ها که به نوعی مخاطبین اصلی مطبوعات و رسانه‌های نوشتاری به شمار می‌آمدند. بدیهی است که این حجم متراکم از جمعیت به ویژه در روزگاری که عرضه مجله با شمارگان پایین مواجه بود، تضمینی برای فروش نسخههای منتشر شده بود. به ویژه که تا مدتها سیستم فروش متکی بر عرضه مستقیم و مراجعه فروشندگان دورهگرد به مشتریانشان بود و طبیعی است که هر چقدر خوانندگان و علاقمندان به خرید این کالاها در دسترستر بودند، به همان نسبت فروش و بقای نشریات از ضریب اطمینان بالاتری برخوردار بود.
به طبع حضور مجلات و روزنامهها، چاپخانههای متعددی نیز در این راسته پدید آمدن که برخی از آنها در زمره مهم‌ترین و موثرترین چاپخانههای ایران قلمداد می‌شوند.
لاله‌زار به همراه معابر وابسته به خود مجموعه مهمی از مطبوعات ایران را در خود جای داده بودند. رسانه‌هایی که برخی از آنها به مانند روزنامه نوبهار به مدیریت ملک الشعراء بهار، روزنامه اطلاعات با مدیریت عباس مسعودی، روزنامه باختر امروز با مدیریت حسین فاطمی، روزنامه اختر با مدیریت محمدعلی خلیلی، موسسه مطبوعاتی کیهان و مجلات زیرمجموعه آن با مدیریت مصطفی مصباح‌زاده، نشریه تهران مصور با مدیریت احمد دهقان و بسیاری از عناوین دیگر در طول حیات خیابان لاله‌زار بخش مهمی از حافظه فرهنگی و حیات اجتماعی و سیاسی کشور را در دفاتر خود در جای جای این خیابان رقم زدهاند. بخشی که اتفاقا در سرنوشت تک تک افراد جامعه بسیار مهم و تاثیرگذار بوده است. ذکر تیتروار نام این رسانهها به خودی خود می‌تواند ظرفیت کامل یک مقاله را به خود اختصاص دهد، از این رو از شرح بیشتر آنها پرهیز کرده و با ذکر عنوان آنها به این امید می‌مانیم که فرصتی مناسب‌تر فراهم شود تا به شرح کاملی از روند فعالیت مطبوعات در این خیابان بپردازیم. پیش از ذکر نام مجلات و روزنامه‌های ایرانی باید به این نکته اشاره کنیم که برخی از آنها بخشی از فرایند انتشار خود را در این خیابان تجربه کردهاند و به دلایلی بعدها دفاتر خود را به مناطق دیگری از شهر تهران انتقال داده‌اند. همانگونه که نشریاتی زیادی در این لیست به چشم میآیند که تولدشان در نقطه دیگری از شهر تهران بوده و به دلایلی ادامه مسیر را در این خیابان تجربه کردهاند.
نکته بعد آنکه اسامی درج شده در این مقاله به یقین تمامی مطبوعاتی مستقر در خیابان لاله‌زار نیستند و به این فهرست می‌توان نشریات متعدد دیگری را نیز افزود، اما همین فهرست ارزشمند نیز با جامعیت کنونی برای نخستین بار است که در رسانهای منتشر می‌شود. به امید تکمیل شدن فهرست این نشریات در آیندهای نزدیک نگاهی به عناوین آنها می‌اندازیم:
گل زرد، میهن ما، هنرپیشهگان، اسلامی، فولاد، اسلامی، مرد مبارز، تفرش، نقاب سیاه، دنیای امروز، پرخاش، آینده، به سوی آینده، پیک صلح، شهباز، علم و صنعت، قرن جدید، آزادگان، مظفر، ملانصرالدین امروز، آتشبار شرق، داستان‌های شیرین، یزدان، آزاد، نجات وطن، آرمان نو، خدنگ، کانون، انفرماسیون، مدینه العلم، فرمان، ایران، قرضالحسنه، اندیشه اسلامی، آرمان ملی، بورس، بین المللی، پشتیبان ملت، پیغام امروز، نوید آزادی، سالنامه کیهان، جهان نو، کیهان علمی، کیهان فرهنگی، کیهان کاریکاتور، امید ایران، اندیشه و هنر، کیهان اینترنشنال، کیهان هوایی، حقیقت (اکومونیست)، زن روز، فرشته آزادی، کیفر، کیهان بچهها، کیهان ورزشی، یغما، آپادانا، ثروت ملل، پرچم، شعلهور، شفق، آتش، ستاره صلح، اخبار روز، مصلحت، استقلال ایران، تجدد ایران، جوشن، طوفان، شعله خشم، شفق انقلاب، شفق سرخ، صبح صادق، صدای ایران، منطق، صدای مردم، ندای ملت، کاروان، مجلس، ملیون، ندای جنوب، شرق، مهر، بیطرف، تئاتر، جارچی وطن، خوشنود، صبا، شرف، کارزار روز، آژیر، اختر، تهران امروز، داریا، رمز ترقی، عضد، اصلاحات ایران، صدای مازندران، هراز، آریان، مجله آقا بابا، کاریکاتور، افسانه، ایران باستان، اقدام، سحر، شاهداد، نمایشگاه، یکان، علی بابا، قیام ایران، دنیای جدید، اطلاعات ایران، انسان آزاد، شاهد، شورش، فتح، ندای البرز، پرخاش، زندگی، دعوت، صبح وصال، صفیر، ابتکار، صنعت و اقتصاد، اقتصاد و فرهنگ، تصویر، باشگاه تهران.
- منبع: هفته‌نامه نیم‌روز | شماره ۸ | ۳۰ فروردین ۱۴۰۱ | صفحه ۳۲ و ۳۳
