پس از ساخت سریال دایی‌جان ناپلئون در دهه ۱۳۵۰، نخستین کسی که تصاویر مستندی از وضعیت باغ و خانه اتحادیه را منتشر کرد، کامران عدل، عکاس نام‌آشنای ایرانی بود. او در شهریورماه سال ۱۳۸۳ و در مجله الکترونیکی معماری ایران، گزارشی را به معرفی این خانه – باغ بزرگ اختصاص داد و عکس‌های نسبتاً پرشماری را از بخش‌های مختلف آن منتشر کرد. این عکس‌ها نشان می‌دادند که باغ اتحادیه با وجود آسیب‌های جدی، همچنان سرپاست و در باغ بزرگ آن درختان کهنسال زیادی وجود دارد. خبرنگار روزنامه ایران نیز در آذرماه همان سال و هنگام تهیه گزارش خود، باغ اتحادیه را کمابیش سرسبز و پوشیده از درختان و بوته‌های گل یافت و عکس‌هایی که اکنون در آرشیو روزنامه ایران موجود است، وجود درختان کهنسال سرسبز در این باغ را تأیید می‌کنند.
با این حال، عکس‌های جدید نشان می‌دهند که باغ اتحادیه به یک زمین بایر تبدیل شده و اکثر درختان کهنسال آن خشکیده و بریده شده‌اند که این خود در صورت نگرفتن مجوزهای لازم مسئولیت‌های قانونی خاصی را متوجه مالکان و متصرفان باغ می‌سازد. در این‌باره، تبصره ۱ از ماده ۴ «آیین نامه اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب سال ۱۳۵۹ شورای انقلاب» که در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۸۸ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شده است، مقرر می‌دارد: «حفظ، نگهداری و آبیاری در سایر محل‌های مشمول قانون [فضاهای سبز عمومی و بوستان‌های محیط زیست] به عهده مالکین، ساکنین (بهره برداران) و متصرفین آن‌هاست.» از آنجا که شماری از اعضای خانواده اتحادیه در مقام مالک خانه – باغ اتحادیه طرف معامله با شهرداری تهران قرار گرفته‌اند، طبق این ماده قانونی، مسئولیت نگهداری و آبیاری درختان باغ را برعهده داشته‌اند و باید در قبال خشکیدگی و قطع آن‌ها پاسخگو باشند. حتی اگر قطع درختان به علت «آفت زدگی، بیماری، انگل یا علل غیر عمد دیگر» صورت گرفته باشد، مالکان طبق بند الف از ماده ۵ آیین‌نامه یاد شده موظف بوده‌اند «به جای آن‌ها نهال به میزان دوبرابر محیط بن درخت غرس» کنند. از این گذشته در ماده ۸ و تبصره ۱ آن آمده است: «متقاضیان قطع، جابه‌جایی یا سربرداری درختان باید درخواست خود را به شهرداری محل ارائه و فرم مخصوصی که در این زمینه توسط شهرداری در اختیار آنان قرار داده می‌شود تکمیل و تحویل نمایند» و «شهرداری و متقاضی تحت هیچ شرایطی قبل از دریافت مجوز لازم، مجاز به قطع درخت یا سربرداری یا جابه‌جایی آن نخواهند بود.»
همچنین، طبق ماده ۶ آیین‌نامه اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها «در صورتی که شخص یا اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی موجبات اتلاف و امحای درختان موضوع قانون را فراهم آورند، شهرداری در اجرای ماده ۳ این آیین نامه [ناظر به عوارض قطع درخت] موظف است نسبت به تعقیب جزایی و اخذ جریمه از طریق مراجع قضایی و پیگیری جبران خسارت وارده اقدام کند.» بنابراین شهرداری تهران جدا از اینکه خریدار خانه-باغ اتحادیه باشد یا نباشد، از نظر قانونی موظف به پیگیری قطع درختان باغ اتحادیه است و این وظیفه در عبارات پایانی ماده ۶ مورد تصریح قرار گرفته است: «مأموران شهرداری که در اجرای ماده ۵ این قانون [شرایط قطع و جابه‌جایی هرگونه درخت] از انجام این وظیفه تعلل کرده و بموقع اقدام نکنند، متخلف شناخته شده و مورد تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت.»
موضوع جریمه قطع درختان از جمله مسائل مورد تأکید شورای شهر تهران است؛ چندان‌که این شورا در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۹۳ و در حین بررسی «طرح اصلاحیه اخذ عوارض حفظ و گسترش فضای سبز شهر تهران»، عوارض قطع درخت را تا چهار برابر افزایش داد و با توجه به محیط بن درختان برای هر اصله درخت از ۱۰ تا ۶۰ میلیون ریال تعیین کرد. ضمن اینکه در تبصره چهارم ماده واحده مربوطه مقرر داشت: «محکومیت مرتکبین قطع یا از بین بردن درخت به مجازات قانونی و پرداخت خسارت، مانع از اخذ عوارض مقرر در این مصوبه نمی‌شود.»
بنابراین در شرایطی که حسب اطلاع، سازمان زیباسازی شهرداری تهران هنوز مبلغ خرید خانه-باغ اتحادیه را به طور کامل به مالکان آن پرداخت نکرده و معامله به صورت قطعی پایان نیافته است، از نظر قانونی ضرورت دارد که ابتدا موضوع خشکیدگی و قطع درختان این باغ بزرگ مورد رسیدگی قرار گیرد و سپس با شناسایی متخلفین و مرتکبین احتمالی عوارض و جریمه‌های قانونی از مبلغ مورد توافق کسر شود. در غیر این صورت، شهرداری تهران طبق ماده ۶ آیین‌نامه اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها متخلف شناخته می‌شود.
- منبع: روزنامه ایران | شماره ۶۰۶۲ | ۵ آبان ۱۳۹۴ | صفحه ۱۷
