چندی است اصلاح و سنگفرش پیاده روهای شرقی خیابان لاله زارنو، از خیابان انقلاب به پائین، توسط شهرداری منطقه ۱۲ تهران در دست انجام است. این کار چشم و حواس خیلی از دوستداران تهران قدیم را متوجه خود کرده است، زیرا لاله زار از دیرباز در دل هر شهروند تهرانی جا داشته است! از زمانی که مشروطه خواهان را به خود می‌کشیده، تا دهه بیست و سی که کانون فرهنگی و بعد محل خرید شیک‌پوشان بوده، تا بعدتر که هر مسافری به تهران به سینماها و کافه‌هایش سری می‌زده، و پیش آقارضا سهیلا باقالی پلو با ماهیچه میل می‌کرده… تا بعدها که سرتاسرش با لوستر فروشی‌ها در لاله زارنو، و الکتریکی‌ها در جنوب خیابان تبدیل به راسته‌ای شد که دیگر از سرزندگی و تفریح و سینما سوت و کور شد.
اما این آشفتگی‌ها همه روح خیابان را خدشه دار نکرد. از ورای لایه لایه خاطرات نگاشته بر لوح بنای خیابان، آن نام یگانه همواره ناظر بر این تغییرات بوده، تا لاله زار دوباره مغناطیس شود.
حال چند روزی است که تخریب محدوده غربی خیابان نیز آغاز شده و پروفایل نهایی خیابان صرفا برای یک خط سواره و تعدادی پهلوگاه حاشیه‌ای است که به معدودی اتومبیل و موتور اختصاص خواهد یافت. لاله زار قرارست پیاده روهای امن داشته باشد و بهسازی لاله زار جنوبی نیز در برنامه هست. و به گفته دوستان، اگر مشکلات و موانع اجازه دهد، نسبت به پیاده راه‌سازی عرصه جنوبی میدان بهارستان هم اقدام خواهند کرد. تازه، این کارها همه می‌بایستی بیست سی سال پیش انجام میشد. زمانی که همه دنیا نظیر این پروژه‌های بهسازی و باززنده‌سازی و بازآفرینی وغیره را برای مراکز شهرهاشان انجام داده بودند.
البته این روزهای شلوغ زمان خوبی برای جرّو بحث درمورد آینده خیابان شاید نباشد. اما بعضی هم می‌گویند که اگر الان تصویر درستی از برنامه‌های آینده نداشته باشیم، بعدها برای خیلی کارها دیر می‌شود. واقعیت اینست که فعلا فقط یک کف‌سازی در دست اقدام است و بهسازی هنوز باید نظر همه کاربران، از کسبه تا علاقمندان به پرسه‌زنی در مرکز شهر تا هنردوستان و غیره را جلب کند؛ و برای گذاشتن هزینه زیاد روی دست شهرداری، بهترست مرمت و بازسازی فضاهای ساختمانها نیز به دست همان ذینفعان صورت گیرد تا هم محیط متنوع بماند و برای همه جذاب باشد، هم پروژه سریعتر به نتیجه برسد.
آقای علیرضا تهرانی مدیر نماینده ساختمان پلاسکو می‌گوید: «به شخصه امیدوارم که تمام این منطقه از حدود چهارراه یوسف آباد تا بهارستان و از دروازه دولت تا بازار و منطقه مولوی و منوچهری و فردوسی، همه آرام آرام به همین شکل لاله زار دارآید تا مثل خیلی جاهای دنیا مرکز شهر بیشتر در اختیار افراد پیاده باشد تا اجتماع ماشین ها. و تراکم رفت و امدهایی که می‌شود به جای دیگر در اطراف این محدوده منتقل شود.» البته به نظر ایشان آمادگی اجتماعی برای یک چنین تحول کیفی در مرکز شهر تهران الان بسیار بیشتر از گذشته است. و اشاره می‌کند که البته توسعه مترو و وسایل نقلیه عمومی هم موثر بوده است تا این طرح‌ها محقق شود. ”
عقاید شهروندان تهرانی در مورد لاله زار مختلف است. حسین صمدیان، معمار جوان، به تجربه‌های موفق دیگر پیاده راه‌های تهران در خیابان باغ سپه سالار یا صف، کوچه رفاهی و برلن و مهران اشاره می‌کند، که در آن‌ها در عین سهولت تردد پیاده و نبود موانع دست و پا گیر متعدد – مانند آن گلدان ها و نیمکت‌های جدید لاله زار-، در پیاده راه‌ها کمتر موتور سواری رو می‌بینیم، زیرا هر یک از این گذرها، بنا به شرایط خودشان، خواه با نیروی انسانی و خواه با راه بند، جلوی آمدن موتورسواران را می‌گیرند. اما امیرحسین دهباشی معمار با تجربه‌تر می‌گوید: پیاده راه زیبا برای فردی جذابه که سالی یکبار بعد از تایم اداری و یا در روزهای تعطیل پا به منطقه می‌گذارد. برای مراجعین هر روزه و کاربران بافت، چیزهای دیگری مهمتر از طول و عرض محور پیاده و سواره و نوع کف فرش آن وجود دارد. و باید این گره‌ها رو گشود تا محدوده بتواند نفس بکشد! او با آشنایی که به امکانات و زیرساخت‌های منطقه دارد عقیده دارد که ظرفیت پارک نه تنها روی کاغذ هم پاسخگو نیست، بلکه همین ظرفیت ناچیز هم به واسطه اجاره‌های طولانی مدت ساختمانهای جانبی و تبدیل‌شان به انبار غیر رسمی شده، از مدار سرویس دهی به عام مردم خارج شده است. بهرحال مشکلات بهسازی لاله زار زیادند و جای گفتن همه آن‌ها اینجا نیست. تخلیه بار و لزوم وجود انبار بهرحال چیزی است که بافت مرده ایجاد می‌کند و خطرناک است؛ و میزان رفت وامد موتوری رو چند برابر کرده است. و تا این انبارها از این محدوده جمع نشود، اتفاق های خوب نخواهد افتاد، و آمدن موتورسواران به داخل حریم پیاده روها ادامه خواهد داشت.
اما شهرداری منطقه هم راه حل‌های خود را دارد: ظرفیت بخشی از پارکینگ کریستال که متعلق به شهرداری است، از طریق توزیع کارت‌های پارک، در اختیار موتور سیکلت قرار خواهد گرفت؛ و بهرحال هدف، افزایش سهم حضور عابر پیاده است.
اما حال که هنوز برنامه‌های اصلی حفاظت و احیا در بدنه‌ها و کوچه‌های لاله زار آغاز نشده است، شاید به چیزهای دیگری هم خوبست پرداخته شود. مثلا این که برای جلب مشارکت مالکان و کسبه و هر کسی که در لاله زار ذینفع است، باید مجموعه‌ای از نهادهای مسئول مانند سازمان میراث، شهرداری، و مراکز مطالعاتی و دانشگاهی خوبست وارد گفت و گو شوند، زیرا اصل بهسازی بر پایه توافق روی کاربری‌ها و فعالیتهاست. بهرحال اگر تمام مخروبه‌های امروز لاله زار، اعم از آن سالن های نمایش زیبائی که امروز انبارند، تا انبارهای پشتی ای که بنا خواهد شد تغییر کیفیت و مکان دهند، – در سال های آینده آزاد و تعمیر شوند، چنان ظرفیت و ثروتی توام با سرزندگی و نشاط به لاله زار رو خواهد آورد که همه تعجب کنند! فعلا، تاتر فاخر نصر، قرار است به دست یکی از بهترین معماران شهرمان، بیژن شافعی، تعمیر شود. و هم اینجا و اکنون جایش است که ما، شهروندان تهرانی به بالندگی تدریجی شهرمان در قلب تاریخی آن چشم بدوزیم و مراقبش باشیم!
- منبع: هفته نامه نیم روز | شماره ۱ | ۱۵ دی ۱۴۰۰ | صفحه ۲۴
