نزدیک به هفت دهه از واقعه تاریخی سی تیر گذشته است. روزی که مردم ایران با راهپیمایی در خیابان‌ها خواستار برکناری «احمد قوام» و بازگشت «محمد مصدق» به نخست‌وزیری شدند و اتحاد ملت و جانفشانی آنها باعث بازگشت نخست‌وزیر ملی به قدرت شد. از مدتی پیش قرار بود به مناسبت گرامیداشت شهدای سی تیر، پس از سال‌ها مراسمی برگزار و در کنار آن به موضوع «ساماندهی خیابان سی تیر» نیز پرداخته شود. اما این برنامه به دلیل وضعیت فعلی شهر تهران و شیوع کرونا در پی یک نظرخواهی لغو شد و به جای آن روز گذشته محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، حسن خلیل‌آبادی عضو شورای اسلامی شهر تهران، محمد ترکمان، احسان شریعتی و از انجمن تهرانشناسی غلامحسین تکمیل‌همایون، ناصرالدین حسن‌زاده، مرتضی رحیم نواز، محمد درکاهی، دکتر علیپور طبیب و شهردار منطقه ۲۰ بر سر مزار شهدای سی تیر در ابن‌بابویه و شهدای ۱۶ آذر در امامزاده عبدالله حضور یافتند. آنچه در نگاه اول به چشم می‌آمد، ویرانگی این مکان‌های قدیمی و تاریخی بود. برخی از قبرهای قدیمی امامزاده عبدالله به دلیل همسطحسازی تخریب شده بود که قرار شد در ابن‌بابویه، پس از همسطحسازی سنگ‌قبرهای تاریخی دوباره در مکان‌های قبلی نصب شود اما متاسفانه سنگ‌قبرهای تاریخی قدیمی مقابل امامزاده عبدالله به طور کامل از بین رفته بود. نکاتی که سبب شد تا حاضران نسبت به سهل‌انگاری‌هایی که تا به حال صورت گرفته ابراز تاسف کنند و بعد سخنرانان این گردهمایی در قالب کلمات و جملات از یک افسوس و اهمال تاریخی بگویند.
«محمدجواد حق‌شناس» اولین سخنران دیروز بود که به وجه تاریخی و حماسی روز سی تیر اشاره کرد و گفت: ما امروز برای بزرگداشت شهیدان بزرگ این آب و خاک و این وطن و سرزمین در محل مقدسی گرد هم آمده‌ایم. سی‌‌تیر یکی از قله‌های بزرگ تاریخ معاصر ایران است. به عنوان یک معلم عرض می‌کنم که در مورد قله‌های تاریخی صحبت می‌کنم تعریف قله‌ها زمان را بین شرق و غرب شمال و جنوب مشخص می‌کنند و باعث می‌شود که زمانی شاخص شود و تفاوت ایجاد می‌کند، قله‌های تاریخی هم دقیقا چنین وضعیتی دارند. یعنی می‌توانند زمان را به قبل از خود و بعد از خود تقسیم کنند. او سی تیر را در رده روزهای مهم تاریخی کشور قرار داد و آنها را قله تاریخی لقب داد؛ «قله‌های تاریخی، زمان را به قبل و بعد از خود تقسیم می‌کنند. این روزها تعدادشان زیاد نیست و شاید در هر صد سال، چند قله این‌چنینی داشته باشیم.»عضو شورای شهر تهران در توصیف این روز گفت: این روز به نام روز مبارزه با استبداد، استعمار، جهل و خرافه ماندگار شد. با حضور یکپارچه صدها هزار نفر از مردم این شهر و شهرهای دیگر از بزرگ و کوچک پا گرفت تا جلوی استبداد محمدرضا پهلوی در آن روز را بگیرد. روزی که یگانگی مرجعیت ملی و مرجعیت مذهبی را رقم زد و تبدیل به پیروزی شد و بعدتر به خاطر انشقاق بود که جامعه دوباره ۲۵ سال و شاید صدها سال به عقب رفت. او در ادامه به مکان این گردهمایی اشاره کرد؛ جایی که مدفن شهدای سی تیر ۱۳۳۱ است. حق‌شناس گفت: امروز به پیشنهاد دوستان و بزرگواران دوستدار تاریخ این سرزمین و رویدادهای معرف، وظیفه خود دانستیم که در شهر تاریخی ری حاضر شویم. شهری که به لحاظ تاریخ، فرهنگ و میراث فرهنگی و به‌خاطر موقعیت‌ها و ویژگی‌هایی که داشته، جزو قله‌های پرافتخار ما در جهان است. همین پهنه یکی دو هکتاری، به اندازه ده‌ها کشوری که ادعای کشورداری دارند، تاریخ دارد و امارات متحده عربی، کویت، قطر و بحرین به اندازه این آرامستان، تاریخ و سابقه ندارند. این سرمایه شهر ماست و از شهردار تهران و ریاست اداره اوقاف می‌خواهم که از این سرمایه مراقبت کنند.
هویت‌شناسی و مراقبت میراثی از مجموعه ابن‌بابویه، نکته دیگری بود که در سخنان حق‌شناس جلب توجه می‌کرد؛ «ما امیدوارم فرصتی پیش بیاید که این مجموعه بتواند به عنوان یکی از مقصدهای مهم گردشگری تاریخی، میراثی و ملی ما باشد. مراجعانی که اگر بخواهند به دنبال هویت، تاریخ و فرهنگ خود باشند، تک تک این مقبره‌ها، برای آنها روایت تاریخ است. بزرگانی در اینجا خوابیده‌اند که بیش از هزار سال تاریخ این شهر را حفظ کرده‌اند». او در بخشی دیگر از سخنان خود، دغدغه‌هایش را از بابت مرمت و نگهداری مکان گردهمایی ابراز داشت و گفت: نگرانی‌هایی در بحث همسطحسازی و آسیب به برخی سنگ‌ها ایجاد شده بود که با توضیحاتی که ارایه شد و بر اساس مشاهدات خودم، حل شده و دیدم که سنگ‌ها با دقت و وسواس حفظ شده‌اند که جای تشکر دارد. من پیشنهاد کردم که سنگ‌های قدیمی‌تر را که سابقه ۸۰، ۹۰ ساله دارند، می‌توان با شیشه‌های محافظ نگه داشت تا از سرقت‌شان هم جلوگیری شود. امروز هر تکه سنگی از این سنگ‌ها، زینت‌بخش موزه‌های بزرگ جهان است و روزانه بابت تماشای آن به دلار و یورو و پوند، پول پرداخت می‌کنند. امروز این سنگ‌ها بدون اینکه متوجه قیمت‌شان باشیم، زیر پای همه ما است. از داشته‌های خودمان مراقبت کنیم که افسوس آن را نخوریم. در روزی که یادمان شهیدان سی تیر ۱۳۳۱ نگاه‌ها را در آرامستان کهن به خود معطوف کرده بود، حضور و سخنان و دغدغه‌های تاریخی «احسان شریعتی» هم خودنمایی می‌کرد که در این مراسم از انقطاع حافظه تاریخی مردم صحبت می‌کرد؛ «این یک رنج است و باعث می‌شود که اشتباهات گذشته تکرار شود، اما برخلاف آن بینشی که فکر می‌کند بین ارزش‌های ملی و ارزش‌های دینی ما تناقض وجود دارد، من فکر می‌کنم جهان‌بینی توحید به ما چیز دیگری آموخته و خود پشتیبان و مشوق ما در دفاع از ارزش‌های ملی و مردمی بوده است.
