حزب توده ایران پس از تاسیس، به آفرینش و گسترش نیروهای فکری فرهنگی و هنری تازه‌ای دست زد و در قدم اول فضا را برای فعالیت این نیروها باز کرد. عبدالحسین نوشین از اعضای کادر رهبری این حزب بود که به فعالیت در تئاتر هم اشتغال داشت. مهم‌ترین دوره فعالیت او در دهه سی و به ترتیب در سه تئاتر فرهنگ، فردوسی و سعدی گذشت. مکان تئاتر فرهنگ در لاله زار قرار دارد که بعدها به اسم تئاتر پارس تغییر یافت و تا ۱۱ سال پیش هم فعال بود. محل تئاتر فردوسی در خیابان لاله زار کوچه باربد قرار داشت که امروز به کارگاه آلومینیوم تبدیل شده است. تئاتر سعدی هم در خیابان جمهوری روبه روی باغ سپسالار بود که امروز اثری از آن برجا نمانده است. عبدالحسین نوشین تنها پنج سال توانست در این سه تئاتر فعالیت کند و از این میان، دوره فعالیتش در تئاتر فردوسی بسیار حائز اهمیت است. نوشین در سال ۱۳۲۶ تئاتر فردوسی را دایر کرد و کلاسی برای آموزش تئاتر تشکیل داد. در این تئاتر او مجال یافت تا دیدگاه‌های نوآورانه خود را در فضای محدود و کم بنیه آن روز تئاتر ایران، عملی کند. از خصوصیات بارز این تئاتر، نظم و دقت و احترام به هنرپیشه و جلب رضایت او و عوامل نمایش بود. تئاتر فردوسی مجهز به صحنه گردان افتتاح شد. برای نمایش ها، دکورهای هنرمندانه و بزرگی ساخته شد و انتخاب لباس بازیگران برای نقش‌ها مورد توجه قرار گرفت و هنر چهره‌پردازی هم توسط نصرت کریمی تحولی تازه پیدا کرد. روند اجرای یک نمایشنامه، اصولی منظم یافت. ساعت دقیق باز شدن در سالن و شروع نمایش و رعایت اکید آن مورد توجه قرار گرفت و تامین رفاه و رضایت تماشاچی، التزام به رعایت سکوت کامل هنگام اجرای تئاتر و حذف سوفلور، از دیگر اقداماتی بود که برای پرورش فرهنگ اجرا و تماشای تئاتر، انجام گرفت.
تئاتر فردوسی با نمایش «مستنطق» نوشته پریستلی ترجمه بزرگ علوی به کارگردانی نوشین در آبانماه ۱۳۲۶ افتتاح شد و بعد از آن نمایش «ولپن» نوشته بن جانسون در دی ماه همان سال به صحنه رفت. او یکبار دیگر هم ولپن را برای افتتاحیه تئاتر فرهنگ در فروردین سال ۱۳۲۳ به صحنه برده بود. نوشین، تئاتر فرهنگ را با تعدادی از شاگردانش تاسیس کرد اما بواسطه اختلافاتی که پیش آمد خیلی زود مجبور به ترک آن شد و به همین دلیل بود که بنای تئاتر فردوسی را گذاشت. یکی از وقایع جالب در تئاتر فردوسی توصیه نوشین به ازدواج بازیگران با یکدیگر بود تا برای دوری از حواشی، راحت‌تر بتوانند به فعالیت بپردازند.
به این ترتیب عزت اله انتظامی با فلور انتظامی، محمدعلی عاصمی با ایران، خاشع با توران مهرزاد، فریدون دیهیم با مهین دیهیم و مصطفی با مهین اسکویی ازدواج کردند و محیط تئاتر فردوسی فامیلی شد. در تئاتر فردوسی اجراها یکی پس از دیگری به صحنه رفت. «رزماری» یا «سرگذشت» اثر کلمانس بارکلی در بهمن ۱۳۲۶، «توپاز» یا «مردم» در اسفند همان سال، «ماجرای خانواده لبنان» اثر ادگار والاس در فرودین ۱۳۲۷، «سه دزد» در اردیبهشت ماه، «پرنده آبی» اثر موریس مترلینگ در آذر و «چراغ گاز» اثر پاتریک هامیلتون به کارگردانی نوشین در بهمن ماه سال ۱۳۲۷ به صحنه رفت و این آخرین اجرایی بود که نوشین کارگردانی کرد. او در هنگام اجرای این نمایش دستگیر شد و به زندان افتاد. بهانه دستگیریش اتهام ناروای توطئه در ترور محمدرضاشاه پهلوی در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود که بهمن ماه ۱۳۲۷ رخ داد. از این زمان موج دستگیری و شکنجه و فرار هنرمندان و نویسندگان و روشنفکران زیادی آغاز شد. این زمان مصادف با جریان مک کارتیسم در امریکا و موج تسویه هنرمندان و روشنفکران در کشورهای غربی هم بود که تا ۱۹۵۴ میلادی به طول انجامید. از جمله برتولت برشت هم در ۷ آبان ۱۳۲۶ (۳۰ اکتبر ۱۹۴۷) در ایالات متحده تحت بازجویی این کمیته قرار گرفت. مدت حبس نوشین طولی نکشید و پس از یکسال و نیم به اتفاق گروهی از زندان گریخت.
مدتی در تهران مخفیانه زندگی کرد که طی آن به صورت غیرمستقیم فعالیت‌های تماشاخانه جدیدی با نام تئاتر سعدی را زیر نظر داشت چراکه فعالیت‌های تئاتر فردوسی پس از بازداشت او متوقف شده بود. تئاتر سعدی مدرنترین و بزرگترین تئاتری بود که تا آن زمان در تهران ساخته شده بود. در این تئاتر شکوه اجراهای گروه نوشین به اوج رسید اما همه اینها دیری نپایید؛ تئاتر فرهنگ و تئاتر سعدی به وسیله کودتاچیان ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ به آتش کشیده شد. برخی از هنرمندان به زندان افتادند برخی هم مجبور به ترک وطن شدند. از این زمان به طور حساب شده‌ای مسیر تئاتر عوض شد. آتراکسیون شکل گرفت و بساط رقص در تماشاخانه‌های لاله زار گسترش یافت. امروز، عبدالحسین نوشین به سبب تمام نوآوری‌هایش به عنوان بنیانگذار تئاتر نوین ایران شناخته می‌شود.
