کنیسه عزرا یعقوب که در سال ۱۳۸۳ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد، قدیمی‌ترین و بزرگترین کنیسه یهودیان در تهران به شمار می‌آید. قدمت این مکان مذهبی تاریخی به عصر ناصرالدین شاه باز می‌گردد.
ساخت این کنیسه تاریخی به عزرا یعقوب منسوب است. وی یکی از شناخته شده‌ترین تاجران ایرانی است که از ثروت و اموال بسیاری برخوردار بود. او را باید نخستین تاجر ایرانی بدانیم که روابط بازرگانی با تاجران منچستر برقرار کرد.
عزرا یعقوب در سال ۱۲۷۳ خورشیدی بر اثر ابتلا به بیماری درگذشت. بنا بر وصیت او همسرش (صنوبر حق‌نظر)، بخشی از ثروت او را صرف امور خیریه نمود. از جمله چندین کنیسه بنا نمود که کنیسه عزرا یعقوب و کنیسه‌ای در بیمارستان اورشلیم از جمله آن‌هاست. ساخت آب انبار عودلاجان و مدرسه‌ای در این محله از دیگر مواردی است که از اموال عزرا یعقوب بنا شده است.
حضور این کنیسه در منطقه اعیانی تهران طهماسبی که بافت متراکمی از یهودیان در آن زندگی می‌کردند، آن را به مرکز تجمع و فعالیت‌های مذهبی و اجتماعی کلیمیان تهران تبدیل نمود. به دلیل همین مرکزیت مذهبی و اجتماعی است که این کنیسه به عنوان «انجمن کلیمیان تهران» شناخته می‌شود. تا پیش از ساخت این بنای مذهبی، کنیسه «حاجی برخوردار» یا «کنیسه بزرگ» مرکز فعالیت کلیمیان تهران بود. البته امروزه از این کنیسه تاریخی که قدمت آن به دوران فتحعلی شاه قاجار منسوب است، اثری باقی نمانده است.
کنیسه عزرا یعقوب شامل دو کنیسه کوچک و بزرگ می‌شود. کنیسه بزرگتر با چندین اتاق در ضلع جنوبی حیاط واقع شده و حدود ۲۰۰ نفر گنجایش دارد. این بخش از کنیسه به دلیل کوچ یهودیان در دهه ۴۰ خورشیدی به مناطق شمالی شهر تهران و مهاجرت تعدادی بسیاری دیگر به خارج از ایران بلااستفاده مانده و امروزه بیشتر کاربری مسکونی دارد.
این مکان مهم تاریخی در ادوار مختلف شاهد رویدادهای مهم تاریخی بوده است. از جمله در خلال سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۶، تعدادی از یهودیان بخارا و سمرقند در مسیر مهاجرتشان به اورشلیم در این مکان توقف نموده و سپس به سفر خود ادامه میدادند. همچنین در جریان جنگ جهانی دوم و مهاجرت یهودیان لهستانی به ایران، تعدادی از خانواده‌های یهودی مهاجر در این کنیسه اسکان پیدا کردند.
کنیسه عزرا یعقوب در خیابان مصطفی خمینی (سیروس)، کوچه سنگی، کوی حکیم، انتهای بن‌بست چهارم، شماره ۱۶ واقع شده است.
