نصراله حدادی، تهران‌پژوه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره کتاب‌فروشی‌های منطقه لاله‌زار در تهران قدیم بیان کرد: ابتدا باید به پیشبنه تاریخی این منطقه توجه کنیم. منطقه لاله‌زار تا دوره ناصرالدین‌شاه یکی از باغ‌های فرح‌فزای تهران بود که باغ‌وحشی هم در این منطقه قرار داشت؛ بنابراین تا سال ۱۲۴۶ لاله‌زار به معنایی که می‌شناسیم، وجود نداشت.
وی با بیان این مطلب که خیابان لاله‌زار را باید منطقه‌ای استثنائی دانست، افزود: ناصرالدین‌شاه در دوره نهضت تنباکو برای پرداخت خسارت «کمپانی رژی» با وجود مخالفت‌های زیاد، مجبور به فروش این باغ شد. باغ تکه‌تکه و به‌مرور به خیابان تبدیل شد. این خیابان را به دلیل تحولاتی که پشت سر گذاشت تا به منطقه‌ای شامل سینماها، تماشاخانه‌ها و فروشگاه‌های لباس‌های تبدیل شود، باید خیابانی استثنائی دانست.
حدادی با اشاره به فعالیت کتاب‌فروشی‌ها در خیابان لاله‌زار ادامه داد: دهه ۳۰ در منطقه لاله‌زار چند کتاب‌فروشی ازجمله کتاب‌فروشی «جارچی» در انتهای فروشگاه زنانه «چین‌چیلا» و همچنین کتاب‌فروشی «آتروپات» فعالیت داشتند. در ابتدای لاله‌زار هم کتاب‌فروشی «حسن معرفت شیرازی» بود. برخی از این کتاب‌فروشی‌ها مثل کتاب‌فروشی آتروپات، تا اوایل انقلاب، همچنان فعال بودند.
تدوین‌گر مجموعه «تاریخ شفاهی نشر» گفت: نباید فراموش کنیم کتاب‌فروشان و ناشران در آن دوره، در منطقه ناصرخسرو و بازار تهران، فعالیت سنتی داشتند و عمدتا کتاب‌های مذهبی عرضه می‌کردند. این درحالی بود که نسل جدید ناشران ازجمله امیرکبیر و یا نیل که از دهه ۲۰ ظهور پیدا کردند، در منطقه شاه‌آباد فعالیت داشتند و شیوه نوینی از تولید کتاب و کتاب‌فروشی را ایجاد کردند.
وی ادامه داد: در این دوره شاهد شکل‌گیری به‌اصطلاح راسته‌ای از کتاب‌فروشی‌ها و ناشران بودیم که از روبه‌روی مجلس تا میدان مخبرالدوله و کوچه رفاهی ادامه داشت.
به گفته حدادی، خیابان لاله‌زار بین این منطقه قرار داشت و با توجه به عوامل گوناگون ازجمله ازدیاد جمعیت، ایجاد سالن‌های تئاتر و تماشاخانه‌ها و کافه‌های مختلف از دهه ۴۰ کم‌کم روبه‌ابتذال رفت و دیگر جایگاه فرهنگی دهه‌ها ۲۰ و ۳۰ را نداشت.
وی درباره تاثیر کمرنگ شدن بُعد فرهنگی خیابان لاله‌زار بر نوع فعالیت ناشران بیان کرد: یکی از نکات جالب درباره فعالیت ناشران در این منطقه، فعالیت انتشارات «مطبوعاتی شعبانی» است. این ناشر، ترانه‌های سازضربی که در کافه‌ها اجرا می‌شد را به‌قیمت یک ریال چاپ می‌کرد. علاقه‌مندان به خوانندگی و آواز، از مشتری‌های این نسخه‌ها بودند.
حدادی گفت: نگاه به پیشینه تاریخی خیابان لاله‌زار نشان می‌دهد به آن معنا نمی‌توان گفت در این منطقه انتشارات اس‌وقس‌داری فعالیت داشته‌اند اما انتهای خیابان لاله‌زار و در کوچه رفاهی، انتشارات نیل از ناشران تاثیرگذار، به‌روز و فوق‌العاده فعالیت داشت. علاوه‌براین در این راسته تعداد زیادی چاپخانه و صحافی وجود داشت؛ ازجمله چاپخانه «دیبا» و صحافی «ابرشیم‌چی».
