پایتختیِ تهران

▪️نویسنده:
▫️ ناصر تکمیل همایون

▪️ تعداد صفحات:
▫️ ۷۶ صفحه

▪️ ترتیب انتشار:
▫️ چاپ اول | ۱۳۹۸

▪️ناشر:
▫️ دفتر پژوهش‌های فرهنگی

• درباره کتاب:

نویسنده در این کتاب به موضوع پایتخت‌های ایران در طی دوران مختلف پرداخته و با تمرکز بر موقعیت شهر تهران، ویژگی های عمومی پایتخت‌های ایران و ویژگی‌های خاص شهر تهران را مورد بررسی قرار داده و هر یک از آنها را به عنوان عاملی برای انتخاب آن شهر به پایتختی کشور مورد توجه قرار داده است.

نویسنده همچنین با بررسی وضعیت تهران، به عنوان «تخت‌گاه» و پایتخت سلسله قاجاریه، موقعیت آن را در فراز و فرودهای این سلسله ترسیم نموده و وضعیت شهر را در دوران هر یک از پادشاهان قاجار بررسی کرده است و این مطالعه را تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داده است.

کتاب علاوه بر موضوع اصلی، مروری کوتاه بر تاریخ سیاسی ایران از عصر قاجار تا سقوط سلسله پهلوی نیز می‌باشد.

• پیش‌گفتار

نهاد تاریخی مرکزیت حکومت در ایران به گونه جایگاه استقرار شاه و سلطان و امیر با عنوان‌های، دارالملک دارالاماره، دارالسلطنه، مقر السلطنه و سرانجام «پایتخت» از آغاز تاریخ مورد توجه و بررسی علمی قرار گرفته است و انتخاب آن به عامل‌های چند ارتباط دارد که مهمترین آنها خاستگاه سرزمین صاحبان قدرت و استراتژی رابطه با مناطق گوناگون دوری از دشمنان برون مرزی و جذابیت متعلقات فرهنگی و دینی و سودمندی‌های اقتصادی و جز اینهاست. با عنایت به عوامل یاد شده، بعضی شهرها استمرار تاریخی دراز مدت در امر حکومت و مدیریت وظایف اجتماعی و سیاسی داشته‌اند که شهر تاریخی «ری» یکی از مشهورترین آنهاست و فرزند خلف این شهر که به «ام البلاد» یا «شیخ البلاد» شهرت داشته، کلان شهر تهران است که در گسترش تدریجی خود، کهن شهر ری باستانی را به صورت یکی از محله‌های خود درآورده است.

تهران از آغاز عصر صفوی به صورت شهر درآمد و در آغاز دوره قاجاریه دارالملکی آن مسلم گردید و پس از گذراندن دارالخلافگی عصر ناصری در انقلاب مشروطیت به طور رسمی زیور پایتختی ایران را بر تن کرد و از انقلاب اسلامی، بدین سو، به گونه «ایران کوچک» مرکزیت حکومت کشور بزرگ ایران را عهده‌دار گردید.

در این کتاب پس از مقدماتی درباره پایتخت‌های ایران از موقعیت ری و شهرک تهران از مقدمات پایتختی (دارالملکی) و دلایل گزینش آن سخن به میان آمده و قانونی بودن آن را پس از مشروطیت تبیین کرده است و در این مسیر به بعضی آسیب‌ها و حوادثی که تغییرات پایتخت را به همراه داشته، اشاره شده است. سرانجام پس از تحقق انقلاب بهمن ۱۳۵۷، نخستین تجلّی تاریخی و ملی پایتختی تهران به عنوان مرکز حاکمیت همه مردم ایران در یک نظام جمهوری مستقل و ملی در تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، چشمگیری جهانی پیدا کرد.

بی تردید در ترمیم نواقص و نابهنجاری‌های شهرنشینی در زمینه‌های اجتماعی اقتصادی و فرهنگی تصمیم‌های کارساز لازم به نظر می‌رسند و امید است نسل جوان مدیران برخاسته از جامعه بتوانند همه مشکلات و معضلات را مرتفع سازند و بهار شهرنشینی ایرانی را شکوفاتر سازند.

فهرست مطالب

▫️ پیش سخن

▪️فصل یکم: مقدمه ای بر پایتختی تهران

▫️ درآمد
▫️ پایتخت‌های ایران در عهد باستان
▫️ تختگاه‌های ایران در اعصار اسلامی
▫️ ری باستان و موقعیت تهران
▫️ شهر شدن تهران

▪️فصل دوم: تهران، دارالملک قاجاریه

▫️ درآمد
▫️ بستر استراتژیک جغرافیای تاریخی پایتخت جدید
▫️ دلایل گزینش تهران به پایتختی
▫️ تهران در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار
▫️ تهران در دوره محمدشاه قاجار

▪️فصل سوم: تهران، دارالخلافه ناصری

▫️ درآمد
▫️ ویران کردن قلعه کهن و بنای دارالخلافه ناصری
▫️ تختگاه مظفرالدین شاه قاجار

▪️فصل چهارم: تهران، پایتخت رسمی دوران مشروطیت

▫️ درآمد
▫️ آخرین پادشاه قاجار و پایتختی تهران
▫️ ماجرای تغییر پایتخت و مهاجرت
▫️ کودتای سیاسی و دگرگونی پایتخت
▫️ وقوع حوادث در پایتخت
▫️ پایتخت ایران از مدیریت نظامی تا جنگ جهانی دوم
▫️ پایتختی تهران در دوره محمدرضا شاه پهلوی
▫️ نقش انقلاب اسلامی در پایتختی تهران

▫️ سخن پایانی
▫️ منابع