- گردآورنده: سیما کوبان
- تعداد صفحات: ۲۲۴ صفحه (به همراه تصویر)
- ترتیب انتشار: چاپ اول | زمستان ۱۳۷۰
- ناشر: انتشارات روشنگران
- درباره کتاب:
«کتاب تهران»، مجموعه‌ای ۶ جلدی از مقالات و مطالب متنوعی است که در موضوع شهر تهران به نگارش درآمده است. این جُنگ ادبی – پژوهشی، بیش از آنکه شباهتی با کتاب داشته باشد، یک گاهنامه تخصصی است که با تلاش جمعیِ نویسندگان به سرانجام رسیده است.
سیما کوبان پیش‌تر و در سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۶۰، جنگ ادبی چراغ را بر اساس این الگو منتشر کرده بود و گام دوم او پس از هفت سال، به مجموعه‌ای در خصوص تهران انجامید. بعدها این الگو مورد توجه افراد دیگری نیز قرار گرفت و کتاب – نشریات متعددی به بازار عرضه شد که برخی از آن‌ها تجربیات منحصر به فردی به شمار می‌آیند.
چنانچه گفته شد، این مجموعه در ۶ جلد منتشر شده است. شماره نخست آن در زمستان ۱۳۷۰ و شماره پایانی آن که شامل دو شماره پیاپی ۵ و شش است، در تابستان ۱۳۷۶ منتشر و عرضه شد.
- پیشگفتار:
«کتاب تهران»، مجموعه‌ای‌ست از مقالات پژوهشی ادبی و خاطرات کسانی درباره این شهر که در زمینه کار خود نام‌های آشنایی هستند:
شعر حمید مصدق از هنگامی سخن می‌گوید که تهران تازه پایتخت ایران شده بود. داستان مجایی تخیلی است درباره شیوه زندگی و روابط حاکم در این شهر، دسیسه‌هایی که می‌توانستند در حول و حوش حکمرانان قاجاری شکل گیرند. تخیلی درباره آنچه امکان داشت در حمام دربار و باغ خانه خاصه تراش آن روی دهد. آرزوها و هراس‌ها، چگونه افراد از جایگاه خود به اراده قدرتمندان بر کشیده و چگونه به اشاره آنان نابود می‌شدند.
عبدالله انوار در تحقیقی موشکافانه به معرفی محله «باغ سردار»، تاریخچه شکل‌گیری و وضعیت مالکیت آن در گذشته پرداخته، شکل اولیه و تغییرات بعدی آن را همراه با اسامی فعلی کوچه‌ها و خیابان‌ها ارائه داده است. در این مقاله هیچ نقطه ابهامی برای خواننده جستجوگر باقی نمی‌ماند و به عنوان مرجع می‌تواند مورد استفاده کسانی قرار گیرد که درباره بافت قدیمی تهران کار و مطالعه می‌کنند.
داستان هفت شاخۀ سرخ میهن بهرامی، تصویری از تهران حدود سال‌های ۱۳۰۰ را ارائه می‌دهد. زمانی که زندگی در این شهر به روال سنتی جریان داشت. اما علائمی از تغییرات بعدی نیز ظاهر شده بود. سیری است در محلات قدیمی شهر و شرحی از زندگی روزمره مردم و سرنوشت زن ایرانی در آن سال‌ها.
علی خادم عکاس نامدار تهرانی که غنی‌ترین مجموعه را از سابقه تاریخی این شهر در اختیار دارد، چند خاطره از زندگی خود در رابطه با عکس و عکاسی برای ما بیان داشته است. عباس میلانی از خلال دو کتاب «تهران قدیم» و «شکر تلخ» جعفر شهری، به بررسی مسئله تجدد و آغاز آن در تهران پرداخته است. علی اکبر صارمی (استاد معماری دانشگاه تهران)، دو گرایش کهن آرایی و نوگرایی را در آثار معماران متجدد ایران شرح می‌دهد و نمونه‌هایی از این آثار را در تهران عرضه می‌دارد. بهروز پاکدامن (که خود مهندس معمار است)، سه معمار ارمنی تحصیل کرده اروپا را معرفی می‌کند. آثار این سه معمار در تهران جزو نمونه‌های برجسته معماری معاصر ایران محسوب می‌شوند. سیمین بهبهانی (شاعر نامدار معاصر)، مکان‌های دوران کودکی خود در تهران را در نوشته «تا غروبی دیگر» توصیف کرده است. م. ع. سپانلو (شاعری که بر تهرانی بودن خود تأکید دارد)، در اشعارش از شهر خود سخن می‌گوید. محمدرضا اصلانی از دیدگاه یک کارگردان سینما به تهران می‌نگرد. کامران عدل، عکاس هنرمند در رابطه با حرفه خود به تهران امروز نگاه کرده و دشواری‌های عکاسی در این شهر را مطرح می‌کند. سیاوش تیموری استاد معماری و شهرسازی – چند یادداشت کوتاه درباره شهرسازی با توجه به مسائل شهر تهران دارد. نوشته سیما کوبان کوششی است برای حفظ بقایای معماری گذشته تهران، مقایسه‌ای نیز از دو کتاب «تهران در تصویر» و «فضاهای شهری…» بدست داده است. ناهید موسوی به تأثیر منفی ناهمگونی فرهنگ‌ها بر زندگی شهری در مقاله خود اشاره دارد. فرخ تمیمی در شعر خود از تهران، شهری جهان سومی زیر باران موشک، سخن می‌گوید. منوچهر کوهن (معمار شاعر یا شاعر معمار)، به تضادهای شهر تهران توجه دارد. پوران صارمی به کتاب «تاریخ اجتماعی تهران…» اثر جعفر شهری نگاه کرده است.
شهر تهران در سال‌های اخیر به سرعت تغییر چهره داده و نتایج آن در زمینه‌های مختلف زندگی شهری مشهود است. کوشش ما در جمع آوری این مجموعه می‌تواند گامی در جهت حفظ سابقه تهران و طرح مسائل کنونی آن محسوب شود و خواننده را با ابعاد گوناگون موضوعی واحد که همانا شهر تهران است آشنا کند. تردیدی نیست که درباره تهران به موضوعات بسیار دیگری نیز می‌توان پرداخت و پژوهش‌گران و فرهیختگان دیگری پژوهش‌ها و آثاری در این زمینه دارند که می‌تواند در مجلدات بعدی کتاب تهران منتشر شود.
- فهرست مطالب:
- سخنی با خواننده
- تا غروبی دیگر | سیمین بهبهانی
- چند خاطره از زندگی با دوربین | علی خادم
- تهران، شهر بی‌دفاع | محمدرضا اصلانی
- باغ سردار | عبدالله انوار
- کهن آرایی امروز و نوگرایی دیروز در معماری تهران و ایران | علی اکبر صارمی
- سه معمار ایرانی (وارطان هوانسیان. گابریل گورکیان. پل آبکار) | بهروز پاکدامن
- یادداشت‌هایی پراکنده برای شهر تهران | سیاوش تیموری
- تهران را دریابیم | سیما کوبان
- تهران، قربانی ناهمگونی فرهنگ‌ها | ناهید موسوی
- تهران در تصویر | کامران عدل
- مصایب خاصه تراش | جواد مجابی
- هفت شاخه سرخ | میهمن بهرامی
- اشعاری از: محمدعلی سپانلو، حمید مصدق، فرخ تمیمی و منوچهر کوهن
- تهران و تجدد | عباس میلانی
- مقایسه دو کتاب | سیما کوبان
- نگاهی به تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم | پوران صارمی
- خبر چند نشریه درباره تهران
- نگاهی گذرا به آمار استان تهران
