- گردآورنده: سیما کوبان
- تعداد صفحات: ۲۲۲ صفحه (به همراه تصویر)
- ترتیب انتشار: چاپ اول | زمستان ۱۳۷۱
- ناشر: انتشارات روشنگران
- درباره کتاب:
«کتاب تهران»، مجموعه‌ای ۶ جلدی از مقالات و مطالب متنوعی است که در موضوع شهر تهران به نگارش درآمده است. این جُنگ ادبی – پژوهشی، بیش از آنکه شباهتی با کتاب داشته باشد، یک گاهنامه تخصصی است که با تلاش جمعیِ نویسندگان به سرانجام رسیده است.
سیما کوبان پیش‌تر و در سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۶۰، جنگ ادبی چراغ را بر اساس این الگو منتشر کرده بود و گام دوم او پس از هفت سال، به مجموعه‌ای در خصوص تهران انجامید. بعدها این الگو مورد توجه افراد دیگری نیز قرار گرفت و کتاب – نشریات متعددی به بازار عرضه شد که برخی از آن‌ها تجربیات منحصر به فردی به شمار می‌آیند.
چنانچه گفته شد، این مجموعه در ۶ جلد منتشر شده است. شماره نخست آن در زمستان ۱۳۷۰ و شماره پایانی آن که شامل دو شماره پیاپی ۵ و شش است، در تابستان ۱۳۷۶ منتشر و عرضه شد.
- پیشگفتار:
استقبال شفاهی و کتبی بسیاری از فرهیختگان جامعه از جلد اول کتاب تهران ما را بر آن داشت تا با وجود همه دشواری‌ها، به جمع آوری مطالب جلد دوم بپردازیم. کمبودهایی را که در جلد اول به ما گوشزد شد، کوشیدیم تا در کتاب حاضر تا حد امکان جبران کنیم.
یکی از توصیه‌های ارزنده این بود که از گذشته تهران بیشتر بگوئیم. ما نیز قطعه‌ای از مرآت البلدان که در حقیقت جغرافیای تاریخی تهران است در آغاز کتاب آوردیم.
مقاله‌ای از نویسنده گرانقدر محمدعلی جمالزاده که سال‌ها پیش در مجله نگین منتشر شده بود، ما را به سراغ مقاله‌های همین نویسنده و علامه قزوینی در مجله کاوه فرستاد. از آنجا که دستیابی به این متون چندان سهل نبود، هر سه نوشته را به ترتیب تقدم تاریخی نقل کردیم.
چگونه می‌توان از گذشته تهران گفت و نامی از امیر کبیر نبرد؟ برای اطلاع از اقدامات امیر در دوران صدارتش در تهران، بی‌تردید منبعی کامل‌تر و دقیق‌تر از کتاب «امیر کبیر و ایران» اثر فریدون آدمیت، نویسندۀ دانشمند وجود ندارد. قسمت‌هایی از این کتاب را که مستقیماً درباره شهر تهران بود در اینجا می‌آوریم.
چنگیز پهلوان تحقیقی درباره نخستین مدرسه سیاسی تهران برای فرهنگنامه‌ای به زبان خارجی تهیه کرده که ترجمه فارسی آن را جهت اطلاع خوانندگان فارسی زبان در اختیار کتاب تهران قرار داد.
برخی از خوانندگان به ما توصیه کردند تصاویر بیشتری از شهر تهران در جلد دوم این کتاب منتشر کنیم. علاوه بر مقالاتی چون باغ‌ها و پارک‌های تهران نوشته حسنعلی لقایی و «حیف چشم، حیف پول»، نوشته سیما کوبان که عکس‌هایی از تهران به مناسبت مطلب در آن آمده است. یک گزارش عکاسی، کار کامران جبرئیلی، عکاس جوان و پرتلاش مطبوعات بین‌المللی، دربارۀ «بچه‌های شهر ما» منتشر کرده‌ایم. بچه‌هایی که زندگی متفاوتی را در محیط خصوصی خانواده و محیط عمومی مدرسه و کوچه و خیابان تجربه می‌کنند. ذهن پاک و بی‌آلایش بچه‌ها گاه بین این دو نوع زندگی سر در گم می‌شود، آنان را بی‌اعتماد و پنهان کار بار می‌آورد و باری از گناه ناکرده بر دوششان می‌نهد.
تحلیلی از مفهوم فضا، نوشته میهن بهرامی که به تهران در آثار سینمایی بهرام بیضایی می‌پردازد، خواننده را به تصویر اما در خارج از کتاب تهران ارجاع می‌دهد. گفتگویی داریم با نفیسه ریاحی درباره فیلم «از طهران تا تهران» که در ششمین جشنواره فیلم فجر برنده جایزه هیأت داوران شد. رؤیای بیدار رضا براهنی به مناسبت بازدید از خانه‌ای قدیمی در تهران، ابعاد جدیدی از شیوه نگارش را در برابر خواننده می‌گسترد. عبدالرحمن صدریه لحظاتی از غروب شمال تهران را در نوشته‌اش تصویرکرده است.
سهیلا بسکی در «خیابان منوچهری»، لحظه‌هایِ شاید پایانی زندگی یک خیابان قدیمی تهران را ثبت کرده است.
بخشی از کتاب تهران نیز مسائل و نارسایی‌های تهران امروز را منعکس می‌کند. «نام‌ها مقدسند»، نوشته محمدعلی سپانلو و «حیف چشم، حیف پول»، نوشته سیما کوبان، هر چند انتقادی، اما به زعم ما سازنده‌اند، نه منفی باف و پرخاش‌گر.
طنز کامران عدل در نوشته «شهر ما خانه ما، شهردار صاحبخانه ما» به هر حال حرف دل بخشی از شهروندان تهرانی است.
شعر و داستان را نیز نیازی به معرفی نیست و خواننده خود به مکاشفه در درونشان می‌پردازد. به هر تقدیر، تردیدی نداریم که به تهران هنوز می‌توان از ابعاد و زوایای بی‌شماری نگریست. برای پربارتر کردن مجلدات بعدی کتاب تهران به یاری تمام کسانی که به این شهر می‌اندیشند و درباره‌اش
می‌نویسند، نیازمندیم
- فهرست مطالب:
- تهران در مرآت البلدان | اعتمادالسلطنه
- طهران | محمدعلی جمالزاده
- طهران | محمد قزوینی
- یادی از طهران در قلتشن دیوان و… | محمدعلی جمالزاده
- امیر کبیر و تهران | فریدون آدمیت
- مدرسه علوم سیاسی | چنگیز پهلوان
- باروری زنان در تهران | حبیب‌الله زنجانی
- باغ‌ها و پارک‌های تهران | حسنعلی لقایی
- مفهوم فضا _ تهران در آثار بهرام بیضایی | میهن بهرامی
- از طهران تا تهران | گفتگو با نفیسه ریاحی
- بچه‌های شهر ما | کامران جبرئیلی
- چون چندش‌آور بود، درباره‌اش هیچ نگفتم | عبدالرحمن صدریه
- رویای بیدار | رضا براهنی
- اشعاری از: رضا براهنی، جواد مجابی، محمدعلی سپانلو، پرویز مهریز، فرهاد عابدینی، منوچهر کوهن و نازنین شهیدی
- مسافرخانه زابلی | خسرو حمزوی
- خیابان منوچهری | سهیلا بسکی
- نام‌ها مقدس‌اند | محمدعلی سپانلو
- حیف چشم، حیف پول | سیما کوبان
- شهر ما خانه ما، شهردار صاحبخانه ما | کامران عدل
- نقد و بررسی «تهران» | سوسن سرخوش
- تهران، پایتخت دویست‌ساله
