▪️نویسنده:
▫️پگاه شربت‌دار
▪️تعداد صفحات:
▫️۱۳۴ صفحه به همراه تصویر
▪️ترتیب انتشار:
▫️چاپ اول | ۱۳۹۹
▪️ناشر:
▫️انتشارات آروَن
▪️درباره کتاب:
کتاب حاضر، نسخه نهایی و مدون پایان‌نامه‌ای دانشجویی در موضوع میدان امین السلطان است. رساله‌ای که در تبدیل شدن به یک کتاب تحقیقی، اصول و قواعد لازم را رعایت نکرده و همچنان در چارچوب یافته‌های دانشجویی باقی مانده است.
کتاب علیرغم ادعاهای فراوانش در کشف واقعیت‌های تاریخی، چندان موفق عمل نکرده و نویسنده اغلب برای اثبات سخنان خود یا به اثر پیشین خود ارجاع داده و یا مستندات خود را بر پایه سخنان منتشر نشده اساتیدی گذاشته که مشخصا در حوزه تاریخ‌پژوهی تهران صاحب نظر و مولف نیستند.
علیرغم این ضعف عمده که به ویژه در موضوع تاریخ تهران بیشتر مشهود است، نویسنده در بررسی کالبد میدان امین السلطان موفق‌تر عمل کرده و اگرچه نظراتش قابل نقد است، اما تلاش او در ترسیم نمایه روشنی از میدان قابل ستایش است.
فصل نخستین کتاب، تلاشی است در ادامه تلاش نویسنده در اثر قبلی خود برای اتصال مفهوم «چهار ایوانی» به مفاهیم ماورایی و مذهبی، این اهتمام فارغ از نقدهایی که به آن وارد است، کمکی به پیشبرد هدف کتاب نمی‌کند و نقشی در مباحث مطرح شده در شناخت میدان امین السلطان ندارد و در عمل در بخش دوم کتاب رها شده است. آنجنانچه نویسنده هیچ ارجاع مستندی در اثبات نظریات خود، به مباحث بخش نخست کتاب ندارد و فرضیات خود را مستند به نقشه و مجموعه‌ای از عکس‌های تاریخی نموده است.
بخش سوم کتاب نیز بیشتر به ارائه یک پروژه برای ساماندهی یک فضای شهری شبیه است و شامل مجموعه‌ای از پیشنهادات است که نویسنده برای بهبود منظر و کیفیت زیست اجتماعی خیابان صاحب جمع و محدوده میدان امین السلطان ارائه کرده است. موضوعی که اگرچه می‌تواند مفید باشد، اما نبود آن نیز به کلیت کتاب آسیبی وارد نمی‌کند، چرا که در ادامه مباحث فصل اول و دوم نیست. در واقع کتاب از سه فصل مجزا و مستقل تشکیل شده است. و می‌توانست بسیار مختصرتر از مجموعه حاضر نیز منتشر شود. بی‌آنکه به کیفیت آن لطمه قابل توجهی بخورد
- پیش‌گفتار
در مواجهه اینجانب با رساله دکتری خانم دکتر اینا پاسکالوا در سال ۱۳۹۰، در باب «سنت معماری چهار ایوانی و معرفی الگوی قوش شهری» و همچنین مشاهده نشانه‌های این الگوی غنی در اسناد تاریخی میدان امین السلطان تهران (به واسطه رهنمودهای آقای دکتر محمدرضا لیلیان) مصادف با اعلام کشف تاریخ جدیدی از تهران در خلال گزارش‌های باستان شناسی در سال ۱۳۹۳ (توسط گروه باستان شناسان دانشگاه تهران) در ضلع شمالی میدان امین السلطان (خیابان اردستانی) شد. عملیات باستان شناسی‌ای که در طی آن، انباشته‌های تاریخی و فرهنگی و اسکلت متعلق به بانوی ۷۰۰۰ ساله به دست آمد.
تقابل اتمام ترجمه و مطالعات نگارنده در رساله دکتری خانم دکتر پاسکالوا در باب «سنت معماری چهار ایوانی» از یک سو و مشاهده وجود نشانه‌های «الگوی چهار ایوانی» در میدان امین السلطان از سوی دیگر و همچنین اعلام تاریخ دیرینه‌تری از تهران به واسطه کاوش‌های باستان‌شناسی و مطرح شدن موضوع ساخت سایت موزه در محل کشفیات باستان‌شناسی میدان امین السلطان از جانب مسئولین محترم وقت، نگارنده را بر آن داشت تا با راهنمایی آقای دکتر لیلیان گامی در راستای پژوهش و طراحی در این منطقه از بافت تاریخی بردارد.
همچنین دغدغه اینجانب در بهبود کیفیت زندگی و ارتقاء وجاهت محل در منطقه مولوی تهران که بالقوه بسیار غنی است و پتانسیل‌های فرهنگی تاریخی و گردشگری بسیاری دارد، اما با کم لطفی مسئولین امر به یکی از نا امن‌ترین نقاط شهری بدل شده است. سبب شد تا بیش از پیش عزم خود را در این راستا راسخ گردانم به ویژه آن که کودکان این منطقه به عنوان بخشی از سرمایه آینده اولین تجارب و برخوردهای خود با محیط شهری را در مشاهده تجمعات گروه‌های معتادین و بزهکاران در کوچه پس کوچه‌های این ناحیه دریافت می‌کنند و این موضوع به لحاظ روان‌شناختی تأثیراتی بسیار مخرب در نگرش و معرفی اولین داده‌ها از جهان پیرامون در ذهن و اندیشۀ آنها خواهد گذاشت. این در حالی است که در دیگر نقاط جهان، بهترین تصمیمات و تدابیر در بافت‌های تاریخی شهر اتخاذ می‌گردد و سکونت در چنین بافت‌هایی مایه مباهات شهری است!
این هم سویی مطالعاتی با شناخت مشکلات و مسائل موجود سبب شد تا اینجانب طرح بازنمایی میدان امین السلطان بر اساس نشانه‌های یافت شده از الگوی چهار ایوانی در بافت تاریخی را با روش علمی و بر مبنای مستندات تاریخی حاصل از پژوهش‌های کتابخانه‌ای و برداشت‌های میدانی دقیق و نیز با رویکرد پاسخگویی به نیازهای زمانه به عنوان موضوع پژوهش در پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد خود برگزینم که بی شک همراه با گردآوری نظرات جمعی از متخصصین حوزه‌های مختلف از جمله معماری باستان شناسی، شهرسازی، پیاده‌راه سازی، ترافیک شهری و مترو میسر شده است تا از این رهگذر در خلال مسئولیت دانش اندوزی خود تلاشی در راستای بهبود کیفیت زیست این منطقه تاریخی انجام داده باشم. ضمن آن که این کتاب در ادامه مجموعه دو جلدی «سنت معماری چهار ایوانی به عنوان تجلی‌گاه بهشت و قدرت الهی» به ارائه نمونه‌ای کاربردی (در بازنمایی بافت تاریخی) از چگونگی تبدیل دانش تئوری به فن عملیاتی و کاربردی می‌پردازد.
پایان‌نامه کارشناسی ارشد نگارنده، به عنوان پایان نامه برتر دانشگاهی و وسعت و ابعاد پژوهش‌های صورت گرفته در آن از جانب متخصصین امر، شایسته معرفی به بنیاد ملی نخبگان خوانده شده است. پژوهش حاضر همچنین به سازمان زیباسازی شهرتهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، شهرداری منطقه دوازده تهران، شورای اسلامی شهر تهران، دفتر بافت و بناهای تاریخی شهر تهران، مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران، معرفی و تأیید و تصدیق لازم را از سازمان زیباسازی شهر تهران اخذ کرده و به عنوان طرح پیشنهادی برتر در بازآفرینی منطقه ۱۲ تهران شناخته شده است.
عدم وجود سازمانی جامع جهت ثبت پژوهش‌های موثق انجام شده در حوزه‌های گوناگون اجرایی از جمله معماری و نیز انجام فعالیت‌های موازی‌کارانه پژوهش‌گران بدون اطلاع از دیگری، نگارنده را بر آن داشت تا نتایج پژوهش‌های خود را در قالب مجلدی مجزا در باب میدان امین السلطان منتشر سازد. ضمن آنکه نتایج حاصل شده می‌تواند نظرگاه مخاطبان و دانشجویان دغدغه‌مند در انجام پروژه‌های عملیاتی در حوزه معماری و شهرسازی قرار گیرد.
از آن جا که یافتن پیشینه میدان امین السلطان مستلزم پژوهش در تاریخ شهریت تهران و ایجابات شکل‌گیری آن بوده است. بنابراین کتاب حاضر از جمله معدود آثاری است که سعی داشته است با دقت بالاتری به تاریخ شهریت تهران اشاره کند. در باب تاریخ تهران اجحاف صورت گرفته است و متأسفانه در اکثر کتب «تهران شناسی» و «طهران قدیم» مکرراً این شهر را به تقلید از یافته‌های مورخان پیشین، قریه‌ای در کنار ری و سکونت در آن را زیر زمینی معرفی کرده‌اند، حال آن که با اشاره به استنادات موثق در کتاب حاضر به تهرانی خواهیم رسید که کلاویخو اسپانیایی در سفرنامه خود با نام «شهر تهران» از آن یاد می‌کند. «شهر» به مکانی اطلاق می‌گردد که دارایی آن بسیار بیش از یک قریه است!
این مجلد به عنوان ضمیمه‌ای بر کتاب دوجلدی «سنت معماری چهار ایوانی به عنوان تجلی‌گاه بهشت و قدرت الهی»، می‌تواند ضمن اشاره به تاریخ دقیق‌تری از تهران، معرف روش عملیاتی بازنمایی در بافت تاریخی بر پایه ارزش‌های موجود در بافت باشد. بدون شک گردآوری مجموعه‌ای مبسوط و مستند در قالب پژوهش حاضر مرهون زحمات بزرگوارانی است که نگارنده را در پیشبرد موضوع یاری رسانده‌اند. شایسته است در این مجال از زحمات گرانمایه ایشان قدردانی گردد.
از جناب آقای مهندس سید محسن میردامادی به سبب ارائه نظرات ارزنده در پژوهش «بررسی اسناد تاریخی منسوب به میدان تاریخی امین السلطان»، در باب تاریخ شهریت تهران و میدان امین السلطان سپاسگزارم. از جناب آقای مهندس رضا شیرازیان به سبب دسترسی به اطلاعات ناب نقشه‌های تاریخی تهران سپاسگزارم.
از جناب آقایان دکتر محمدرضا لیلیان، دکتر فریبرز دولت‌آبادی، دکتر محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار، مهندس مجتبی شربت‌دار، مهندس رضا وحدتی و سرکار خانم دکتر لیلا زارع به سبب رهنمودهای ارزشمندشان سپاسگزارم. همچنین از جمعی از کارشناسان محترم خط ۷ مترو تهران، کارشناسان محترم اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی و کارشناسان محترم بخش بافت‌های تاریخی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران و دیگر افرادی که اینجانب را در پیمودن این مسیر یاری رسانیدند، قدردانی می‌نمایم.
در پایان عارضم که این تحقیق همچون هر کار علمی دیگری به تدریج به مرحله پختگی و کمال می‌رسد. اگر توانسته باشم به اندازه خشتی بر دیوار سازندگی نهاده باشم، توفیق یافته‌ام و امیدوارم که کوشندگان دیگر با رفع خطاهای احتمالی موجود بر رفعت آن بیافزایند.
در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم
سرزنش ها گر کند خار مغیلان، غم مخور…..
پگاه شربت‌دار – تابستان ۱۳۹۹
فهرست مطالب
▫️مقدمه نگارنده
- بخش اول: سنت معماری چهار ایوانی در میدان امین السلطان طهران
▫️سخن آغازین
- بخش دوم: بررسی اسناد تاریخی منسوب به میدان امین السلطان طهران
▫️چکیده
▫️مقدمه
▫️مطالعات پیشینه و بستر شکل گیری میدان امین السلطان
▫️تاریخ شهریت تهران
▫️تدوین میدان امین السلطان در دوران قاجار
▫️سال نگاری نقشه‌های تاریخی و بررسی اسناد تاریخی منسوب به میدان امین السلطان
▫️نشانه‌های سنت چهار ایوانی (طرح قوش شهری) در میدان امین السلطان
▫️بررسی بدنه‌های چهار وجه میدان امین السلطان
▫️بدنه جنوبی میدان
▫️بدنه غربی میدان
▫️بدنه شرقی میدان
▫️بدنه شمالی میدان
▫️جمع بندی و نتیجه گیری
▫️منابع
▫️چکیده انگلیسی
- بخش سوم: شناسایی راهبردهای مؤثر در عملیات بازنمایی میدان امین السلطان با رویکرد ارتقاء کیفیت زندگی
▫️چکیده
▫️مقدمه
▫️روش پژوهش
▫️مبانی نظری
▫️شناخت و تحلیل محدوده مورد مطالعه
▫️تدوین اهداف در ارائه راهبردهای بازآفرینی در عملیات بازنمایی میدان امین السلطان با رویکرد ارتقاء کیفیت زندگی
▫️شناسایی ارزش‌ها پتانسیل ها کارآمدی و ناکارآمدی‌ها
▫️انتخاب رویکرد مداخله در بافت تاریخی
▫️وجوه چندگانه نیازهای منطقه
▫️برنامه عملیاتی پروژه
▫️راهبردهای پیشنهادی حوزه کالبدی
▫️راهبردهای پیشنهادی حوزه فرهنگی
▫️راهبردهای پیشنهادی حوزه اجتماعی
▫️راهبردهای پیشنهادی حوزه کارکردی اقتصادی
▫️راهبردهای پیشنهادی حوزه زیست محیطی
▫️جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
▫️منابع
▫️چکیده انگلیسی
- بخش چهارم: تصاویر وضع موجود میدان در مقایسه با طرح پیشنهادی و ماکت مجموعه
